Rusiya İrani Qerbe qurban verir

25 September, 2009, 23:04

"İranin teklenmesi prosesi gedir"

Zerdüşt Elizade: "Rusiya ABŞ-la birlikde İranin herbi nüve proqramina qarşi çixmağa hazirdir"

Razi Nurullayev: "Rusiya bu prosese qoşulandan sonra İran regionda teklenmesini görüb bir qeder yumşalmali olacaq"

BMT Baş Assambleyasinin 64-cü illik sessiyasi çerçivesindeki çixişlardan sonra ABŞ prezidenti Barak Obama ve Rusiya prezidenti Dmitri Medvedev öz aralarinda ikiterefli görüş  keçirib. Bu görüşde gözlenildiyi kimi İran meselesi ve ABŞ-in raketden müdafie planlari müzakire edilib. Rusiya prezidenti görüşden sonra keçirilen metbuat konfransinda uzun müddetden sonra ilk defe iki ölke arasindaki münasibetlerde müsbet deyişiklikler baş verdiyini deyib. Medvedev ABŞ administrasiyasinin raketden müdafie sistemi ile bağli son addimini müsbet hadise adlandirib. O, Rusiyanin raketden müdafie sistemleri meselesinde ABŞ ve Avropa ölkeleri ile emekdaşliğa hazir olduğunu deyib. İran meselesi haqda danişan Medvedev Barak Obama ile danişiqlarda Tehranin nüve silahina malik olmasinin yolverilmezliyi haqda bu ölkeye aydin mesac gönderilmesine terefdar olduğunu bildirib. Medvedevin fikrince, bu cür meselelerin en yaxşi hell yolu danişiqlardir, lakin bezi hallarda sanksiyalara da el atmaq lazim gelir. Rusiya prezidentinin bu sözleri onun İrana qarşi BMT Tehlükesizlik Şurasinda qetname qebul edilmesine terefdar olduğu anlamina gelir. Obama da tesdiq edib ki, eger İran nüve silahlarinin yayilmamasi haqda müqavileni ciddiye almazsa, o zaman Rusiya ile ABŞ-in bu ölkeye qarşi sanksiyalara el atmasi barede razilaşma var.

Rusiya prezidentinin bele fikirler seslendirmesi onun İrani Qerbe qurban vermesi kimi qiymetlendirilir. Eslinde ise veziyyet necedir ve Rusiyanin bu hereketi İrana ne ved edir?
Meseleye münasibet bildiren politoloq Zerdüşt Elizade Rusiyanin ilk günden İranin herbi nüve proqramini desteklemediyini xatirlatdi: "Evvela Rusiya İranin herbi planini desteklemir. Onun sülh proqramini destekleyir. Hetta İranda atom stansiyasinin tikilib sona çatdirilmasinda iştirak edirdi. Bundan xeyli miqdarda menfeet de götürmüşdü. İndiye qeder de işler davam edir. Qerb de sözde İranin dinc nüve proqramina etiraz etmir. Ancaq atom bombasi elde etmesinden çekinir. Buna dair xeyli mübahiseler var. Rusiya da deyir ki, biz de nüve bombasi elde etmeyin eleyhineyik. Bunun üçün ne lazimdir edin, ancaq esassiz zora yol verilmesin. Amerikanin esassiz olaraq Efqanistana, İraqa girmesi, Serbiyani bombalanmasi, diger qanunsuz hereketleri, üstelik İsrailin hikkesi, qanunsuzluğu, irqçiliyi, ereblere verdiyi zülmü, kütlevi qirğinlar dünyani boğaza yiğib. İnsanlar növbeti bele bir maceraya sövq edilmek istemir". Politoloq Rusiyanin ABŞ-la birge İranin herbi nüve proqramina qarşi çixmağa hazir olduğunu da dedi: "Rusiya Amerikanin antiraket qurğularini quraşdirmaq niyyetinden el çekmesini müsbet qiymetlendirib. ABŞ-la birlikde İranin herbi nüve proqramina qarşi çixmağa hazir olduğunu, lakin dinc nüve proqramina etiraz etmediyini deyib. Rusiya da Amerikanin qanunsuz, esassiz olaraq İrana hücumunun eleyhinedi. Herçend bezileri deyir ki, İrana hücum Rusiyaya milyardlarla dollar pul getirer. Çünki neftin qiymeti ağlasiğmaz derecede yükselecek". Z.Elizade İranin Rusiyaya inanmadiğini da qeyd etdi: "Düşünmürem ki, İran Rusiyaya bel bağlayir. Çünki Rusiya çox naxelef, namerd bir dövletdir. Amma müeyyen vaxtlarda İran Rusiya-Amerika ziddiyyetinden istifade edib. İndi eger İran iki ölke arasinda münasibetlerin yumşaldiğini görse, söhbetini deyişecek".

Politoloq Razi Nurullayev de hazirda İranin teklenmesi prosesinin getdiyini vurğuladi: "Bir müddet evvel Türkmenistanin herbi baza yaratmaq niyyetine düşmesi İran ve Rusiyaya yönelik bir addim idi. Yeni İran ile Rusiya arasinda böyük münaqişeler yaşana biler, iki ölke bir birinden uzaqlaşa biler. Medvedevle Obama arasinda aparilan söhbetler esnasinda melum olub ki, Amerika ile Rusiyanin bir birinin yaninda olmasi daha yaxşi haldir, neinki bir-birine qarşi olmasi. Bu baximdan İranin teklenmesi prosesi gedir. Bundan sonra proses daha da derinleşecek. Meselelerin kökünde ise ABŞ-in Çexiya ve Polşada REM sistemlerini yerleşdirilmekden imtina etmesi oldu. Rusiya da Kalininqradda raket yerleşdirmekden imtina etdi. Artiq ABŞ-la Rusiya arasinda bir birine strateci zerbe vurmamaq baximindan yaxinlaşma emele gelir". R.Nurullayevin sözlerine göre, artiq Rusiya Putin dövründe olduğu kimi ultimatum dilinde danişmaqdan çekinir: "Rusiya Putinin dövründe ölkelerle daha çox ultimatum dilinde danişirdi. Ancaq artiq zaman deyişib ve ultimatum dili ile danişmaq yolverilmezdir. Bu baximdan Rusiya öz siyasetinde çox düzgün korrekteler etmekdedir".
Politoloq İranin öz siyasetini bir qeder yumşaldacağini da qeyd etdi: "İran bu derecede aqressiv davam ede bilmeyecek. Rusiya bu prosese qoşulandan sonra İran regionda teklenmesini görüb bir qeder yumşalmali olacaq. Bunun üçün Ehmedinecad ölkesinde proqressiv düşünen ekspertlerin meslehetlerini nezere almalidir. Eger deyilenlere qulaq asmasa, öz şexsi ambisiyalari baximindan fikir yürütse, mesele daha da derinleşe biler. Ancaq fikrimce, İranin münasibetlerinde müeyyen yumşalmalar olacaq ve yaxin zamanlarda Amerikaya doğru müeyyen addimlar atila biler".

Fizze

http://azadliq.az/?p=29322

share this: facebook